Том 3, № 4 (2021)

Батыс Сібір кен-орындарындағы төмен-омды коллекторларға қатысты мәселелер өткен ғасырдың аяғынан бастап өзекті болып келеді. Ұңғымаларды геофизикалық зерттеу материалдары бойынша өнімді төмен-омдық коллекторлар көбінесе сумен қаныққан деп түсіндіріледі, нәтижесінде олар ұңғыманы одан әрі пайдалану кезінде пайдаланылмайды. Зерттеудің мақсаты Сургут күмбезінің бірегей кен-орнындағы төмен омды құм-коллекторларының мұнай-газ анықтылығының индикаторлары ретінде тау жыныстарындағы қайталама өзгерістердің статистикалық қарқындылығы (супер-эпигенетикалық процестер) сияқты параметрлерді пайдалану болып табылады. Бұл талдау, И.А.Мельник жасаған ұңғымалардың геофизикалық зерттеулерінің деректерін статистикалық интерпретациялау әдісіне негізделген [1], ол осы мәселені зерттеуде үлкен жетістіктерге жетті. Осы есептеулердің нәтижелері шағылысатын жиектер бетінің сейсмикалық деректерін өңдеу нәтижелерімен салыстыра келе, ұсынылған алгоритмнің тиімділігін растады. Сондай-ақ, бұл жұмыста тектоникалық бұзылуларға байланысты қайталама пиритизация қарқындылығының және оларға дейінгі қашықтыққа тәуелділігі анықталды. Жаңа аралықтарды сынау бойынша ұсыныстар берілді.

Кез-келген кен-орнын игеру стратегиясының сәттілігі оның негізгі қойнауқаттардың геологиялық құрылымын зерттеу дәрежесіне байланысты. Алаңды бұрғылау дірежесі артқан сайын көмірсутегі кен-орнының құрылымы туралы түсінік нақтылана түседі, дегенмен қойнауқаттар қуыс-кеңістігінің күрделі құрылымы және аудан бойынша қимасының литологиялық жағынан түрлі болуына байланысты геологиялық белгісіздіктер мен ұңғымалардың орнын кейіннен таңдау қауіпті тәуекелдерді жоғарылатады. Осы себептерге байланысты көмірсутектер өндірісіндегі негізгі проблемалардың бірі -тау жыныстарының түрлерін болжау және ұңғымалардан алыс тұрған коллекторлардағы сұйықтықтың таралуы болып табылады. Өйткені, тау жыныстарының қасиеттерін анықтау коллекторлық модельдеу зерттеулеріндегі белгісіздіктің негізгі себебі болып саналады [1, 2]. Ұсынылған жобада қойнауқаттардың литологиялық қалыптасуы мен секцияда литофаксиялық өзгергіштіктің белгісіздігін болжауға мүмкіндік беретін есептеуші машинаны пайдаланып оқыту әдістеріне негізделген Алгоритмдер көрсетілген.

Бұл мақалада Бозашы түбегінде (Батыс Қазақстан) орналасқан Қаражанбас кен-орнындағы юра-бор өнімді қабаты геологиялық құрылымының негізгі ерекшеліктері мен өткен ғасырдың 80-жылдарынан бастап кен-орнында қолданылып келетін қабаттардың мұнай бергіштігін арттыруға арналған термикалық әдістер мен олардың модификацияларының тиімділігі сипатталған. Жылу жолақтары әдісімен қабатқа бу-термикалық әсерді қолдану бірқатар ұңғымаларда жылытылмаған суды айдауға, буды басқа ұңғымаларға айдау арқылы бу-термикалық әсермен қабаттың көп бөлігін қамтуымен қатар, суық суды айдау кезінде жылу жолақтарының қозғалысын күшейтуге мүмкіндік береді. Нәтижесінде, жылу жолақтары әдісін қолданып, буды айдау жылдамдығын арттырған жағдайда, бу-мұнай факторының мәні, буды үздіксіз баяу айдағанға қарағанда бірнеше есе азайтуына әсер етуі мүмкін.
Бу-термикалық әсерді қолдану мұнайдың бастапқы баланстық қорларының мұнай бергіштігін 35-45 %-ға арттыруға мүмкіндік береді. Жаңа жабдықтар мен технологияларды тестілеу және енгізу, сондай-ақ тұтқырлығы жоғары мұнайды игерудің әлемдік тәжірибесін зерделеу қазіргі уақытта Қаражанбас кен орнын игеру бағытында өзекті тақырып болып табылады.

Өзен кен-орнында кәсіпшілік орталардың сульфатты қалпына келтіргіш бактериялардың микробиологиялық залалдануын зерттеу мен бақылау мақсатында, реагент-бактерицидтерді қолдану тиімділігіне мониторинг жүргізіледі. Жабдықталған бақылау нүктелерінен бактерицидті айдауға дейін, және одан кейін, сульфатты қалпына келтіргіш бактериялар клеткаларын анықтау үшін су сынамалары алынды.
2020 жылғы қараша – желтоқсанда «Өзенмұнайгаз» АҚ кен-орындарында күкіртсутегі құрамының ұлғаюына байланысты «ҚазМҰНАЙГАЗ ҒЗЖИ» Филиалының күштері «Өзенмұнайгаз» АҚ құрылымдық бөлімшелерінің мамандарымен бірлесе отырып, «НСМ-4» нысанының және реагентті айдау торабына техникалық тексеріс жүргізді. Сонымен қатар, түрлі температураларда теңіз суымен бактерицидтің араласуын анықтау мақсатында зертханалық жұмыстар жүргізілді.
Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша НСМ-4 теңіз суының резервуарларын бактерицидтік өңдеу қажеттілігі, бактерицидті теңіз суымен тиімді араластыру үшін реагентті енгізу нүктесін жетілдіру, «бейімделу» қаупін болдырмау мақсатында бактерицидтерді кезектестіру қажеттілігі мен жаңа тиімді реагенттерге өнеркәсіптік-тәжірибелік сынақтар жүргізу анықталды.

Тығыздықтың, тұтқырлықтың жоғарғы мәндері, құрамында жоғары мөлшерлі (30% - ға дейін) парафинді көмірсутектер мен асфальт-шайырлы заттары бар, қату температурасы жоғары (35-38°с), қалыптан тыс қасиеттері бар мұнайларға тән келеді. Бұл жағдайлар, мұнай өндіру, жинау және дайындау процесін қиындатады. Осы себептен, суық климатты жағдайларда, көптеген елдер үшін мұнайдың температуралық төменгі қасиеттерін жақсарту мәселесі шығарылуы-қиын мұнайды өндіру және тасымалдау мәселелерін шешудегі ең өзекті мақсаттардың бірі болып табылады. Соңғы жылдардағы зерттеулер жылумен өңдеу кезінде табиғи мұнай қоспаларының реологиялық қасиеттеріне қыздыру/салқындату процестерінің жылдамдығы үлкен әсер ететіндігін көрсетті. Мұнай кен-орындарын пайдалану тәжірибесі көрсеткендей, мұнайды жинау және тасымалдау жүйелерінде мұнайдың сулануы мен резервуар суларының агрессивтілігі мұнайдың тұрақты мұнай эмульсияларының жиі пайда болуына және де бұл жағдай мұнайды тауарлық деңгейге дейін дайындау барысында үлкен қиындықтарға әкеліп соқтырады.
Мақалада ұңғыма өнімін тасымалдауға сулану факторының әсері, сондай-ақ салқындату қарқынының мұнай эмульсияларының қату температурасына әсері бойынша зерттеулер нәтижелері келтірілген. Зертханалық зерттеулер көрсеткендей, эмульсиялардағы су мөлшерінің 40%, немесе одан да көп болуы, температураның барлық шектік аралықтарында тұтқырлықтың айтарлықтай өсуіне әкелді. Сондай-ақ, су көлемінің ұлғаюы мұнайдың қату температурасын 7-140°C-қа көтеретіні көрсетілген.