Том 4, № 1 (2022)
- Жылы: 2022
- Мақалалар: 12
- URL: https://vestnik-ngo.kz/2707-4226/issue/view/4608
- DOI: https://doi.org/10.54859/kjogi.202241
Бүкіл шығарылым
Articles
Әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарларды субсидиялау мәселесіне
Аннотация
Мақала тікелей және жанама субсидиялар тетіктерін жетілдірудің соңғы талқылаулары тұрғысынан өте маңызды субсидиялау мәселелеріне арналған. Жұмыста әлеуметтік маңызы бар тауарларды субсидиялау мәселелері қарастырылады, олардың қатарына, мысалы, мұнай өңдеу өнімдері, сұйытылған газ және басқалар жатады, субсидиялау мөлшерінің, субсидиялау бойынша шығындарды айқындаудың формулалары, биржалық бағадан трейдердің маржалары келтіріледі. Бұл есептеулер облыстардың бюджеттерін субсидиялауға дұрыс жоспарлауға ықпал ететін болады.
3-8
Өзен кен орнындағы полимерлік тоғытуды бағалау және ғылыми негіздеу
Аннотация
Көпжылдық су тоғыту салдарынан, Өзен мұнай кен орнының суланғандығы 90%-дан асып түсуде. Сонымен қатар, қабаттың қазіргі мұнайға қанықтылығы орта есеппен 59%-дан асады, бұл кен орнының зор болашағын қамтамасыз ете алады. Дүниежүзілік тәжірибеге сәйкес, мұнай қарқындылығын арттырудың химиялық әдістерін қолдану кен орындарының жоғары өндірісін қамтамасыз ете алады және пайдалану мерзімін ұзарта алады. Осылайша, Өзен кен орнының қазіргі жағдайын ескере отырып, химиялық әдістерді қолдану әсіресе өзекті болып табылады. Полимерлік тоғыту – бұл соңғы 60 жылдық тәжірибеде жоғары тиімділігін көрсеткен химиялық әдістердің негізі.
Бұл жұмыстың мақсаты – Өзен кен орнының жағдайына қатысты полимерлік тоғыту технологиясын бағалау және ғылыми негіздеу. Осы мақсатта, ең алдымен, әлемдік өндіріс тәжірибесі зерттелді, оның ішінде Қытай, АҚШ, Канада, Үндістан, Оман және басқа елдердің соңғы ірі жобалар есепке алынды. Полимерлік тоғытуды тиімді қолдану критерийлері әзірленіп, кен орнының барлық объектілерінің геологиялық және физикалық сипаттамаларына скрининг жүргізілді. Сонымен қатар, потенциалды сынақ аймағын таңдау үшін фация карталарына және қазіргі игеру жағдайына талдау жүргізілді. Технологияны пилоттық сынақтан өткізу жобасын әзірлеу үшін жерүсті инфрақұрылымына шолу, сумен жабдықтау көздері мен әр түрлі полимерлердің сипаттамаларына талдау жүргізілді. Алдын ала гидродинамикалық есептеулер суланғандықтың төмендеуін, мұнай өндірудің ұлғаюын және мұнай алудың 7%-ға өсуін көрсетті. Ал техникалық-экономикалық негіздеулер мұнай бағасы 55 долл. США/барр.-ден асқан кезде өндірістік аймақтың табыстылығын растайды. Жүргізілген зерттеулер полимерлік тоғытуды одан әрі енгізу, бейімдеу және оңтайландыру үшін негіз болып табылады.
9-27
Жазық ұңғымалардың тиімділігін бағалау
Аннотация
Жылдан жылға игерудің IV кезеңіне жеткен кен орындар саны өсіп жатыр. Сулану деңгейінің жоғарғы көрсеткіштерінің әсерінен қалған мұнай қорын толығымен игеру қиын болады. Тұтқырлығы жоғары мұнай қорының Қазақстан бойынша үлесінің өсуіне байланысты кен орындарды тиімді игеру қиындайды. Геологиялық құрылысы жағынан қиын және жоғарытұтқырлы мұнайы бар терригенді коллекторлары төменгі іріктеу қарқыны және мұнай шығару коэффинциентімен сипатталады. Қазіргі уақытта, осындай кен орындарды тиімді игеруді қамтасыздандыра алатын технологиялардың шығындары өте көп.
Осы жағдайға байланысты кен орындарды жазық ұңғымалармен игеру қажеттілігі өсіп жатыр. Осы технологияны қолдану арқылы кен орынның игеру тиімділігін өсіре аламыз. Жазық ұңғымаларды бұрғылау келесі жағдайларда қарасытырылады:
- суланудың жоғары деңгейіне әсерінен игеруі төмен қамтылатын суқалқымалы шоғырларда. Судың жоғары деңгейі табан судың бұзылуымен және ұңғымалардың техникалық жағдайының нашарлауымен байланысты (бағананың ағуы, бағананың тозуы және ағып кетуі, бұрын оқшауланған аралықтардың ашылуы және цементтің бірігу сапасының нашарлығы);
- коллектор қалың еместігіне байланысты игеруге қатыспаған қабаттарда. Негізінен қалың емес қабаттар вертикальды ұңғымалардың төмен көрсеткіштеріне байланысты игеруге аз қатысады;
- жоғары тұтқырлы мұнай қабаттарында. Жоғары тұтқырлы мұнай қабаттарында, айдалатын су қабат өндірілмеген кезде коллектордың табаны бойымен өндіруші ұңғымалардың түбіне қарай ағады.
Атырау облысында да қиын өндірілетін қорлар игерілуде. Осындай кен орындарда горизонтальды ұңғылар қазылды және қазылуы жоспарлануда.
Бұл ғылыми мақалада Солтүстік Волга және Ақнұр кен орындарында қазылған горизонтальды ұңғымалардың талдауы қарастырылады.
28-38
Қазақстанның палеозойдтарын және оның мұнай-газды аймақтарын тектоникалық аудандау
Аннотация
Мақалада Қазақстанның палеозой және мезозой-кайнозой құрылымдарын тектоникалық аудандастыру мәселелері қарастырылған. Тектоникалық аудандау принциптері баяндалды, оның негізінде Қазақстан территориясының тектоникалық бірліктерін аудандау және индекстеу жүргізілген. Ол үшін палеозоидтарды кешенді геологиялық-геофизикалық талдаудың әртүрлі деректері, оның ішінде тектоникалық, құрылымдық, стратиграфиялық, литологиялық-палеогеографиялық, петрографиялық, геодинамикалық және т.б. зерттеулер пайдаланылды.
Қазақстан палеозоидтарының кристалды іргетастан тұратын құрылымдық қаңқасын құрайтын негізгі тектоникалық бірліктерді көрсететін геологиялық-тектоникалық сызба (модель) ұсынылды, оның негізінде шөгінді мұнай-газ бассейндерінің түзілуі орын алған. Қарастырылып отырған аумақтың жер қыртысының негізгі тектоникалық бірліктері анықталып, сипатталып, кешендердің мозаикалық-блоктық құрылымы көрсетілген. Қазақстанның және оның мұнайлы-газды аймақтарының палеозоидтарының күрделі көп сатылы эволюциясының сипаттамасы берілген.
39-49
Тектоникалық модель болжамының жинақталуынан және анықтығынан кейін сейсмикалық деректердің сапасын арттыру міндеті мысалында сейсмикалық барлау жұмыстарының деректерін кинематикалық түсіндірудің цифрлық көмекшілерін пайдалануға көшу
Аннотация
Қазіргі заманғы сейсмикалық барлаудың алдында, геологиялық жағдайы күрделі өңірлерде процестерді автоматтандыру және жұмыс нәтижелерінің дұрыстығын арттыру міндеттері бұрынғыша тұр. Сейсмикалық барлау жұмыстарының циклінде кинематикалық түсіндіру кезеңі маңызды орын алады, оның басты мақсаты геологиялық қиманың құрылымдық ерекшеліктерін толық түсіну және нақты зерттеу аймағының негізделген геологиялық моделін алу болып табылады.
Жұмыстың осы кезеңіндегі қателік бағасы өте жоғары, бірақ түсіндіру процестері айтарлықтай еңбекті қажет етеді, ал нәтижелерде қателіктер жиі кездеседі. Стандартты алгоритмдер мен әдістемелік тәсілдер қойылған міндеттердің толық спектрін шешуді толық көлемде қамтамасыз етпейді, бұл сейсмикалық барлау деректерін интерпретациялаудың жаңа тәсілдерін іздеу қажеттілігін негіздейді.
Соңғы жылдары өндірістік мәселелерді шешу үшін жасанды интеллект мүмкіндіктерін тарту мәселелері көбірек қызығушылық тудыруда. Машиналық оқыту және терең нейрондық желілер арқылы жасанды интеллектті қолдануға негізделген сейсмикалық барлау деректерін кинематикалық түсіндіру кезеңінің міндеттерін шешудің жаңа тәсілдері ұсынылады:
– бастапқы сейсмикалық материалдың сапасын жақсарту және құрылымдық түсіндіру кезеңін жеңілдету үшін жиынтық сейсмикалық деректердің тұрақты емес кедергілерін жою технологиясы;
– бұзушылық жүйелерін ықтималды болжау және толық тектоникалық модель алу технологиясы.
Теориялық негіздер ұсынылған және әртүрлі геологиялық жағдайларда құрылымдық құрылыстар кезеңінде субъективизмді және уақыт шығындарын айтарлықтай қысқарту үшін интерпретация кезінде нейрондық желілерді пайдаланудың артықшылықтарын растайтын нақты өндірістік жобалар сериясында технологияларды қолдану нәтижелері көрсетілген.
50-57
Ұңғымалардың құрылысы кезіндегі тұтқыр серпімді жүйелер
Аннотация
Ұңғымаларды бекітудің қажетті сапасын қамтамасыз ететін маңызды факторлардың бірі тиімді буферлік сұйықтықтарды қолдану болып табылады, олардың арасыннан цементтеу кезінде жуу сұйықтығының жақсы ығысуын қамтамасыз ететін тұтқыр серпімді жүйелерді бөліп көрсету керек.
Мақалада поливалентті металл катиондарымен тігілген полиакриламидті қолдану кезінде тұтқыр серпімді жүйелерді полимерлеу механизмі және ұңғымаларды бекіту кезінде осы жүйелерді қолдану перспективалары қарастырылған. Тұтқыр серпімді жүйелердің ағымының модельдері және олардың арасындағы айырмашылықтар, тұтқыр серпімді жүйелерінде қалыпты кернеулердің болуына байланысты көрсетілген. Тұтқыр серпімді жүйелердің компоненттік құрамының және олардың негізгі қасиеттерінің негіздемесі берілген, бұл жүйелердің буферлік сұйықтықтар ретінде тиімділігін қамтамасыз етеді, сонымен қатар зерттеуге арналған құрылғылар сипатталған.
Поливалентті катионды тұтқыр серпімді жүйелердің «тігіндегіш» ретінде таңдаған кезде беріктік сипаттамалары жиынтығының жылдамдығын арттыратын ең жоғары тотығу дәрежесі бар қоспаларды қолдану қажет екендігі эксперименталды түрде расталды. Құрамдастардың ең ұтымды қатынасы эксперименталды түрде негізделген және цементтеу процесі аяқталғаннан кейін ұңғымалардың құбыр кеңістігінде цемент ерітіндісінің төмен түсуін болдырмайтын буферлік сұйықтықтардың басқа түрлерімен салыстырғанда тұтқыр серпімді буферлік сұйықтықтың жақсы ұстау қабілеті дәлелденген.
Түпнұсқа қондырғыларда ламинарлық ағыс режимі кезінде каверна аймақтарында ұңғыма оқпанын тазартудың ең жақсы дәрежесі дәлелденген. Тұтқыр серпімді жүйелерден полимерлі пленкалардың цемент тасының шегендеу бағанына бекітуінің теріс әсерін азайту үшін тұтқыр серпімді буферлік сұйықтықтың бір бөлігінен кейін құрамында полимер деструкторы бар сұйықтықтың бір бөлігін айдау ұсынылады.
58-68
RCP-проппантты термо бекіту және өндіруші ұңғымалар қабатының кенжар маңы аймақтарына термореагенттік әсер ету бойынша операцияларды орындауға арналған техникалық шешімдер
Аннотация
Мақалада қабатқа айдалатын композиция компоненттері арасындағы қабат жағдайында өтетін бірқатар экзотермиялық реакциялардың жылу әсерін пайдалануға негізделген технологияларды енгізу нәтижелері келтірілген. Қол жетімді бейорганикалық және органикалық тұздарға негізделген химиялық қосылыстарды қолданудың негізгі бағыты терригендік коллекторлар жағдайында гидравликалық үзілу қабаттарының жарықтарында (Еділ-Орал аймағында үш жүзге жуық ұңғымалар) RCP-проппантын (полимерлі жабыны бар пропант) термо бекіту болып табылады.
Төмен қысымды ұңғымаларда термореагенттік композициялардың сіңуіне қарсы техникалық шешімдер ұсынылады. Шоғырландырылған коллекторлар жағдайында термореагенттік қосылыстарды қолданудың тағы бір нұсқасы асфальтен, шайыр және парафин шөгінділерінің еруі салдарынан қабаттың кенжар аймақтарының өткізгіштігінің артуы, сондай-ақ жылу мен реакциялық газдардың әсерінен оның тұтқырлығын төмендету арқылы қойнауқаттық мұнайдың қозғалғыштығын арттыру болып табылады.
69-78
Сүзу ағындарын қайта бөлу және гель түзу процесін реттеу арқылы әсер етуді қамтуды арттыру
Аннотация
Әзірбайжанның мұнай кен орындарының көпшілігі мұнай өндірудің төмендеуімен және өнімнің сулануының жоғарылауымен сипатталатын игерудің кеш кезеңіне өтті. Сүзілулік ағынын қайта бөлу арқылы сулы қабатты игерудің тиімділігін арттыру және қабаттың тереңдігінде гельдік түзілу процесін реттеу арқылы әсер етуді арттыру үшін гель түзетін реагент – натрий силикатының сулы ерітіндісі айдалады. Натрий силикатының сулы ерітіндісін айдамас бұрын оған карбоксилметилцеллюлоза қосылады, ал сулы ерітіндідегі натрий силикаты мен карбоксилметилцеллюлоза концентрациясы қабаттың берілген тереңдігіндегі температураға және гельдің түзілуіне қажетті уақытқа байланысты реттеледі, ал гель түзетін реагентті құйғаннан кейін оны жұмсартылған теңіз немесе қабат суының жиегімен итереді.
79-88
Аралас технологияны қолдану есебінен қабаттың мұнай беруін арттыру
Аннотация
Әлемде игерудің соңғы сатысында тұрған кен орындарының саны өсуде. Бұл кен орындары үлкен қалдық мұнайдың қанығуымен және судың қанығуымен сипатталады. Сонымен қатар, жаңадан ашылған кен орындары жоғары тұтқырлы мұнайдың құрамымен сипатталады. Мұндай қабаттардың дамуы үлкен қиындықтармен байланысты. Бұл жұмыс мұнай қабаттарынан мұнай өндіруді күшейтуге мүмкіндік беретін біріктірілген технологияны қарастырады. Зерттеулер біртекті қабат моделінде келесі ретпен жүргізілді. Біріншіден, біз мұнайды электрохимиялық модификацияланған сумен (католитпен) алмастырамыз. Содан кейін біз сумен немесе католитпен итеретін газ сұйықтығы эмульсиясының жиегін айдаймыз. Эмульсия мен католиттің бірлескен әрекеті қысымның төмендеуіне және сүзу жылдамдығының өзгеруіне әкеледі. Нәтижесінде бұл мұнайды ығыстыру коэффициентінің өсуіне әкеледі.
89-93
Химиялық суландырудың гидродинамикалық симуляторын полимерлік суландыруды модельдеу нәтижелерін қолданыстағы симуляторлардың сәйкес нәтижелерімен салыстыру жолымен тестілеу
Аннотация
Сандық модельдеу құралдарын, олардың ішінде гидродинамикалық симуляторларды қолдану мұнай өндіруші компанияларға шешім қабылдауда және мұнай кен орындарын сәтті өңдеуді қамтамасыз етуде көмегін тигізеді. Бұл жұмыс полимерлік су басу модельдеу нәтижелерін Eclipse 100 ұқсас нәтижелерімен салыстыру арқылы химиялық су тасқынының композициялық моделінің жартылай туындыларындағы дифференциалдық теңдеулердің жаңа тұжырымына негізделген гидродинамикалық симуляторды сынауға арналған.
94-106
Қарнақтық тереңдік сораптарымен жабдықталған ұңғымалардағы қарнақтардың үзілу-бұрылуының экспресс-диагностикасы
Аннотация
Пайдаланудың кеш немесе соңғы сатысындағы кен орындарын игеру негізінен ұңғымалық қарнақтық сорап қондырғыларын қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бұл қондырғылардың ең тән ақаулары – қарнақтардың бұзылуы және сорап клапандарының ақаулары. Бұл апаттарды жою тәсілдері айтарлықтай өзгереді – қарнақтардың үзілуі немесе бұралуы ұңғымалық жабдықтың көтерілуін болжайды, ал сораптың клапан торабының бекіту органының «жабысуы» ұңғымалық жабдықтың «реанимациясымен» жойылады (сумен, ыстық мұнаймен немесе еріткішпен шаю). Ақаулықты танудағы қателік ұңғыма ішіндегі жабдықтың жұмысын қалпына келтіру жұмыстарын дұрыс жоспарлауға және нәтижесінде экономикалық шығындарға әкеледі.
Ұңғымалық қарнақтық сорап қондырғыларының ұңғыма ішіндегі жабдықтарының ақауларының себебін, әдетте, динамограммаларды талдау арқылы анықтайды. Алайда, көптеген жағдайларда динамограммалар қарнақтардың төменгі бұрылуын қарнақтық сорап клапандарының ақауларынан ажыратуға мүмкіндік бермейді. Ұсынылған жұмыста ұңғымадағы қарнақтардың үзілуін немесе бұрылуын жедел анықтау әдісі қарастырылады, ол «қарнақтардың бағанасы – сорап-компрессор құбырлардың бағанасы» электр тізбегін құрудан және оның тұтастығын бақылаудан тұрады. Ақаулықтың түрін анықтау үшін электромагниттік арнадағы синхрондау блогы диэлектрлік кірістірудегі жүйенің кедергісін өлшейді. Қарнақтар үзілуі немесе бұралуы кезінде «сорап-компрессор құбыры – сорап – қарнақтар бағанасы» тізбегінің электр кедергісі осы істен шығу (0...2 Ом) болмағанға қарағанда әлдеқайда жоғары (2 Ом-нан астам) болады.
107-113
Мұнай өндіруші ұңғымаларын пайдаланудың жөндеуаралық кезеңін ұзартудің экономикалық тиімділігі
Аннотация
Ұңғымаларды пайдаланудың жөндеуаралық кезеңіне оларды пайдаланудың геологиялық-физикалық, техникалық және технологиялық жағдайларын қамтитын көптеген факторлар әсер етеді. Ұңғымаларды пайдаланудың жөндеуаралық кезеңінің көрсеткіші неғұрлым жоғары болса, ұңғымалар қоры жоспарланған көрсеткіштерге сәйкес тиімді жұмыс істейді, сонымен қатар ұңғымаларды ұстауға арналған операциялық шығындар төмен болады, бұл сәйкесінше ұңғымаларды пайдаланудың экономикалық тиімділігіне әсер етеді.
Соңғы жылдары бірқатар мұнай компаниялары ұңғымаларды пайдаланудың жөндеуаралық кезеңін арттыру мәселесіне жіті назар аударуда. Төмендегілерге бағытталған іс-шаралар әзірленеді:
– өндірілетін өнімнің агрессивтілігінің төмендеуі;
– электр жетекті орталықтан тепкіш сорап қондырғысының конструкциясын жетілдіру;
– терең сорап жабдықтарының конструкциясын жетілдіру.
Бұл мақалада әдістемелік тәсіл қарастырылған және шартты кен орындары мысалында компанияның ақша ағынына жөндеу аралық кезеңнің ұзаруының әсерін талдау нәтижелері ұсынылған.
114-126