Қазақстанның мұнай-газ саласының хабаршысы

Бұл мақалада Оңтүстік Маңғышлақ шөгінді бассейнінің Каспий теңізінің қазақстандық секторының мезозой шөгінділерінің геологиялық құрылысын зерттеу нәтижелері қарастырылады. Бұл жұмыс мұнай-газ элементтерінің сипаттамаларын сипаттау мақсатында қолданыстағы геологиялық-геофизикалық деректерді талдауды қамтыды. Мұнай-аналық жыныстардың, коллекторлар мен жамылғылардың шөгінді жиналу жағдайларының негізгі ерекшеліктері талданды. Каспий теңізінің қазақстандық секторының аумағында көмірсутек көздерінің негізгі аймақтары анықталды. Аймақтық жамылғылар мен коллекторлардың шөгінді жиналу негізгі тенденцияларын анықтау үшін қолданыстағы ұңғымалардың корреляциясы келтірілген.

Кеуектілік, абсолютті өткізгіштік және диффузиялық коэффициент тау жыныстарының кеуекті кеңістігіндегі сұйықтар ағынының маңызды сипаттамалары болып табылады, оны анықтау ресурсты көп қажет ететін және уақытты қажет ететін процесс болып табылады. Терең машиналық оқыту әдістерінің дамуымен соңғы 3–4 жылда жасанды нейрондық желілер сұйық-кеуекті орта жүйесінің тасымалдау қасиеттерін және олардың кескіндері негізінде үлгілердің кеуекті кеңістігінің геометриялық сипаттамаларын анықтау үшін белсенді түрде қолданылды. Бұл әдіс қолайлы дәлдікпен қажетті қасиеттерді жылдам анықтауға мүмкіндік береді. Сондықтан осы мақсаттарға терең машиналық оқыту әдістерінің тиімділігі мен сәйкестігі туралы сұрақ туындайды.

Бұл мақаланың мақсаты әртүрлі сканерлеу әдістерімен алынған олардың кескіндерінің абсолютті өткізгіштігін, диффузия коэффициентін және кеуектілігін анықтау бойынша ашық дереккөздерден алынған әдебиеттерге ғылыми шолу жасау болып табылады. Әдеби шолу үшін деректер ретінде әртүрлі ашық дереккөздерден алынған ғылыми мақалалар пайдаланылды. Сонымен қатар бұл мақалада біздің жеке деректер, атап айтқанда, 4 карбонат үлгілерінің кескіндері пайдаланылады. Әдіс ретінде конволюциялық нейрондық желілер қарастырылды.

Бұл жұмыстың нәтижелері үлгі кескіндеріне негізделген терең машиналық оқыту әдістерін пайдалана отырып, кеуекті орталардың маңызды сипаттамаларын анықтау әдісінің тиімділігі мен қолданылуының орташа тереңдігін ғылыми шолу болып табылады. Бұл мақалада біз құрастырған конволюционды нейрондық желі моделін пайдалана отырып, олардың рентгендік кескіндері негізінде 4 карбонат үлгісінің ашық кеуектілігін болжау нәтижелері берілген. Әдеби шолу әртүрлі сканерлеу әдістерін қолдану арқылы алынған тау жыныстарының үлгілерінің суреттері (кескіндері) айтарлықтай қысқа мерзімде жоғары сенімділікпен терең машиналық оқыту алгоритмдерін қолдана отырып, олардың тасымалдау қасиеттерін есептеуге мүмкіндік беретінін көрсетті. Бұл терең машиналық оқыту олардың кескіндері негізінде тау жыныстарының үлгілерінің қасиеттерін есептеудің жақсы балама құралы болуы мүмкін дегенді білдіреді. Біз құрастырған конволюциялық нейрондық желі моделі 0,936–0,976 сенімділік коэффициенті бар 3 карбонат үлгісінің кеуектілігінің болжамдық қабілетін көрсетті.

Өндірілуі қиын қорлары бар кен орындарынан мұнай өндіру әрқашан мұнай-газ саласы үшін қиындық болып қала береді, негізінен бір ерекше факторға байланысты – мұнайдың жоғары тұтқырлығы, бұл кеуекті ортада мұнайдың төмен қозғалғыштығын білдіреді. Уақыт өте келе мұнай өндіруді арттырудың дәстүрлі әдістері оңай қол жетімді мұнай қорларының азаюына және кен орындарын игерудің геологиялық жағдайларының күрделенуіне байланысты тиімсіз болып келеді. Осыған байланысты мұнай өндіруді арттырудың инновациялық әдістерін қолдану қажеттілігі өзекті бола түсуде. Соңғы онжылдықтарда осы саладағы зерттеулер айтарлықтай прогреске қол жеткізді, мұнайдың тұтқырлығын төмендетудің әртүрлі әдістері енгізілді. Бұл саладағы ең тиімді және белсенді дамып келе жатқан тәсілдердің бірі - мұнай өндіруді арттырудың термиялық әдістері. Олар мұнайдың тұтқырлығын төмендету және осылайша ұтқырлықты арттыру мақсатында жылу энергиясын қабатқа айдауға негізделген, бұл өз кезегінде мұнайды тау жыныстарынан жер бетіне шығаруды айтарлықтай жеңілдетеді.

Ауыр мұнай өндіруде мұнай өндіруді арттырудың әртүрлі әдістерін қолдануда қол жеткізілген белгілі бір жетістіктерге қарамастан, балама әдістерді іздеу мәселесі өзекті болып қала береді.

Бұл мақалада мұнайды электромагниттік жылытудың әсер ету принципі, радиотолқындар мен микротолқынды жиіліктердің қабатқа және мұнай қасиеттеріне әсері мен тиімділігі, ультрадыбыстық әсер ету, балама әдістердің артықшылықтары мен кемшіліктері, оларды дәстүрлі әдістермен салыстыру, мұнай өндіруді арттырудың балама әдістері қолданылған кен орындарының өнімділігін талдау кіретін мұнай өндіруді арттырудың балама әдістеріне шолу жасалады.

Мұнай-газ саласында ұңғымалар әрдайым перфорация кезінде пайда болатын әртүрлі технологиялық, химиялық және табиғи жүктемелерге ұшырайды, шегендеу бағанасының тоспасы астынан бүйірлік оқпандарды бұрғылау, қабаттарды гидродинамикалық сынау, ойықтар және т.б. Мұндай операциялар цемент сақинасының тұтастығын бұзады және ұңғыманың тығыздығын жоғалтуға әкеледі, ал цемент бекіткішінде жарықтар жүйесі пайда болады, су айналымының пайда болуына ықпал етеді.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, құбыр сырты кеңістігінің ашылуының алдын алу, сондай-ақ су өткізбейтін материалдар мен су ағындарын шектеу технологияларының кең спектрі болған кезде цемент сақинасының тұтастығын тиімді қалпына келтіру мәселелері әлі де ашық және стандартты емес шешімдерді қажет етеді. Осыған байланысты цемент тасының өз тұтастығын дербес қалпына келтіруге мүмкіндік беретін «өзін-өзі емдейтін» тампонаждық материалды әзірлеу, осылайша технологиялық аялдамалар мен жөндеу жабдықтарының араласуын қоспағанда, бірінші кезектегі міндеттердің бірі және ұңғыманың цемент сақинасының тұтастығын қалпына келтірумен қатар жүретін бағаналы су айналымын жоюдың перспективалық әдісі болып табылады. «Өзін-өзі емдейтін» цементтің дамуы дәстүрлі тампон материалына прогрессивті балама болып табылады, бұл жоғарыда аталған ерекшеліктерге байланысты жігерлендіреді.

Негіздеу. Өріктау кен орнының тау-кен геологиялық бөлімі - бұл әр түрлі тығыздықтағы және олардың пайда болу бұрышындағы тау жыныстарының алуан түрлілігін, сондай-ақ дизъюнктивті бұзылуларды қамтитын күрделі геологиялық жүйе, бұл өз кезегінде ұңғымаларды жобалау мен салу процесін қиындатады. Бұл мақалада осы кен орнындағы геологиялық-геомеханикалық модельдеу тәжірибесі қарастырылады.

Мақсаты. Бұл жұмыстың мақсаты Өріктау кен орнындағы геологиялық-геомеханикалық модельдеуді кен орнының геологиялық құрылымының күрделілігін ескере отырып, ұңғымалар құрылысын жобалау кезінде одан әрі қолдану тәсілі ретінде қарастыру болып табылады.

Материалдар мен әдістер. 3D модель құру үшін сейсмикалық және геофизикалық зерттеулерден алынған деректер, сондай-ақ есептеулерді корреляциялау үшін тарихи деректер пайдаланылды.

Нәтижелері. Модельдеудің нәтижесі ұңғыма профилі, оның құрылымы және бұрғылау ерітіндісінің оптимальді тығыздық мәндері бойынша ұсыныстарды әзірлеу болып табылады, бұл ұңғымалар құрылысын жүргізу үшін қауіпсіз «бұрғылау терезесін» жасауға мүмкіндік береді.

Корытынды. Геологиялық-геомеханикалық модельдеу ұңғымаларды жобалау үшін негізгі ұсыныстарды әзірлеуге мүмкіндік берді, оларға бұрғылау ерітіндісінің тығыздығын оңтайландыруды және ұңғыма оқпанының тұрақтылығын қамтамасыз ету кіреді.

Мұнай және газ өндіру, өңдеу және тасымалдау технологияларында газ гидраттары осы технологиялық процестердің бұзылуына себеп болатын күрделі мәселелерді тудырады. Мұнай және газ өнеркәсібінде газ гидраттарымен күресудің дәстүрлі және кең таралған әдісі гидрат ингибиторы ретінде метанолды пайдалану болып табылады. Газ гидраттарының түзілу ингибиторы ретінде метанолды тұтынудың үлестік тұтыну көрсеткіштері өндірілетін өнімдердің құрамына, сондай-ақ өндірілген өнімді тасымалдауға дайындау технологиясына тікелей байланысты.

Газ гидраттары мұнай және газ өнеркәсібіндегі газ бен көмірсутектерді барлау, өндіру, өңдеу және тасымалдау кезіндегі негізгі экономикалық және қауіпсіздік мәселелерінің бірі болып табылады.

Бұл мақалада мұнай-газ өнеркәсібі кәсіпорындарында метанолды регенерациялаудың заманауи әдістері талданады және су-метанол ерітінділерін регенерациялау үшін қолданылатын технологиялық қондырғылардың әдістері мен параметрлері толық сипатталады. Су-метанол ерітінділерін регенерациясының заманауи әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері сипатталған. Бүгінгі таңда жүргізілген шолу нәтижесінде қолданыстағы технологиялардан ең қолайлы, ең дамыған және кеңінен қолданылатын әдіс болып ректификация саналады.

Негіздеу. Бактериялардың құнды штамдарын сақтау әртүрлі ғылыми, өндірістік және экологиялық қолданбалар үшін өте маңызды. Микроорганизмдердің мұнайды эмульсиялау және ығыстыру қасиеттері мұнай саласында, атап айтқанда, биоремедиация, мұнай шығаруды жоғарылатудың үшіншілік әдісі сияқты бағыттарда қолданылатын биотехнологиялар үшін әлеуетті маңызды болып табылады. Кәсіпорындарды микроорганизмдердің таза дақылдарымен қамтамасыз ету үшін биотехнологиялық қасиеттердің сақталуын қадағалай отырып, оларды коллекция жағдайында үнемі белсенді күйде ұстау қажет. Осыған байланысты, микроорганизмдердің штамдарын жұмыс күйінде ұстау, олардың құнды қасиеттерін сақтау бастапқы зерттеуден бастап оларды әртүрлі биологиялық өнімдер өндірісінде қолдануға дейін микроорганизмдермен кез-келген жұмыстың маңызды шарттары болып табылады.

Мақсаты. Мақала мұнай өнеркәсібіндегі перспективалы бактериялардың сақталуын қабылдауды зерттеуге арналған - глицерин қосылған альгинатты гельге микроорганизмдердің жасушаларын микрокапсуляциялау әдісін модификациялау, мұнда глицерин биостатикалық әсер ететін зат ретінде қолданылады.

Материалдар мен әдістер. Зерттеу нысандары ретінде әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің Биотехнология кафедрасының коллекциясынан микроорганизмдердің 8 коллекциялық көмірсутекті тотықтырғыш дақылдары пайдаланылды: бактериялардың 4 спора түзетін және 4 спора түзбейтін дақылдары. Жұмыста микроорганизмдерді өсіру мен сақтаудың микробиологиялық әдістері (аэробты жағдайда қатты, сұйық ортада); физика-химиялық әдіс – Купер әдісі (мұнайды эмульсиялау индексін анықтау), статистикалық әдістер қолданылды.

Нәтижелері. Глицерин биостатигі ретінде қосу (15% к-лем.) натрий альгинатының гель түзетін матрицасында зерттелген бактериялар үшін ұзақ мерзімді (6 ай ішінде.) иммобилизацияланған жасушалардың функционалдығын сақтай отырып, 88-96% шегінде жасушалардың өміршеңдігі. Мұнай индексінің мәндері бактериялардың эмульсиясы консервацияға дейінгі мәндер деңгейінде сақталды, ал классикалық сақтау әдістерінде 6 ай бойы өміршең жасушалар саны аз. Айта кету керек, глицеринмен капсулаланған алты айлық сақтаудан кейін спора түзетін бациллаларға (95-98%) қарағанда споралы емес дақылдардың – псевдомонасттардың өміршеңдігі төмен (88-91%) және бұл корреляция классикалық әдістер үшін де байқалады.

Корытынды. Глицерин қосылған альгинатты гельге жасушаларды микрокапсуляциялау негізінде ұсынылған өзгертілген консервілеу әдісі бактериялардың функционалдығы мен өміршеңдігін сақтай отырып, олардың ұзақ мерзімді сақталуын қамтамасыз етті.